Początki budowy ujęcia wodociągowego oraz sieci wodociągowej i kanalizacyjnej dla miasta Wrześni można przyjąć około roku 1907 na podstawie zachowanej karty pocztowej z tamtego okresu. Do dnia dzisiejszego nie zachowały się żadne inne dokumenty ani dokumentacje z okresu budowy ujęć wody oraz stacji uzdatniania wraz z wieżą wodociągową.
    Jedyne informacje z daty oddania do użytku jak i działalności i eksploatacji wodociągów możemy się dowiedzieć ze sprawozdań burmistrzów miasta Wrześni:

• „Miasto Września w czasie wojny światowej 1914/19 – sprawozdanie ze stanu spraw miasta” - sporządzone przez Burmistrza Finke,
• „Miasto Września w roku 1924 – szczegółowe sprawozdanie dotyczące administracji stanu miasta Wrześni w roku 1924, uraz w latach ubiegłych (od roku 1919)” opracowała Wacław Sołtysiak, Burmistrz,
• - „Sprawozdanie z działalności i rozwoju samorządu miejskiego miasta Wrześni (Województwo Poznańskie) – w Polsce Odrodzonej – 1918-1928. Praca zbiorowa pod dyrektywą burmistrza Sołtysiaka z planem, ilustracjami, wykresami i tablicami statystycznymi” Września 1929 – Nakładem magistratu miasta Wrześni.

Ze sprawozdań tych dowiadujemy się, że w połowie 1912 r. oddano do użytku publicznego wodociągi obliczone na zaspokojenie maksymalnego zapotrzebowania 12.000 mieszkańców przy dziennym zapotrzebowaniu 100 l/M. Woda ujmowana była z dwóch studni wierconych, o głębokościach 142,5 m i 140,2 m, zlokalizowanych w pobliżu stacji uzdatniania. Pobór wody odbywał się systemem mamutowym za pomocą kompresorów o mocy 40KM zlokalizowanych w budynku elektrowni. Wydobyta tym sposobem woda kierowana była do odżelaziaczy koksowych i dalej przez filtry żwirowe do 2 zbiorników podziemnych o pojemności 40 m3 każdy. Ze zbiorników dwie pompy odśrodkowe o wydajności 50m3/h odprowadzały wodę do zbiornika wieżowego o pojemności 200 m3 na wysokość 35 m. Ze zbiornika wieżowego woda była dostarczana do miasta grawitacyjnie.

Schemat sytuacyjny ujęcia, stacji uzdatniania wraz ze stacją kompresorów z roku 1911.

Schemat ten opracowano na podstawie mapy sieci wodociągowej miasta Wrześni z 1911 r.

Sieć wodociągowa miejska stan na 1911 r. składała się z:

• 3 566 m rury żel.-lan. Ø100 mm
• 2 395 m rury żel.-lan. Ø125 mm
•    250 m rury żel.-lan. Ø150 mm
• 1 597 m rury żel.-lan. Ø175 mm
•    595 m rury żel.-lan. Ø200 mm
•    385 m rury żel.-lan. Ø250 mm

W sumie 8 788 m sieci.

Sieć wodociągowa uzbrojona była w:

• 72 hydranty podziemne,
• 10 hydrantów nadziemnych,
• 54 zasuwy.

Ze starych sprawozdań

(…) „W roku 1913 połączone jest 276 parceli z ok. 462 budynkami mieszkalnymi i 1 480 gospodarstwami domowymi. Koszty własne były wskutek koniecznego odżelazienia oraz prawdopodobnie też nieekonomiczności zakładu wysokie i jeszcze podnosiły się; stąd musiały być wliczone w opłatę za metr sześcienny; w latach 1914-1917 – 30 fenigów za 1 metr sześcienny, a w roku 1918 – 45 fenigów za metr sześcienny (co najmniej 100% podaku od budynków). Od 1 kwietnia 1918 podwyższono opłatę od wodomierzy 10M od licznika za rok.” (…)

Ze sprawozdania Burmistrza Władysława Sołtysiaka za rok 1924 wynika, że: (…) „Wodociągi miejskie od czasu budowy w roku 1911 aż do roku 1924 oprócz kilkunastu nowych dołączeń domowych, nie doznały znaczniejszej zmiany wzgl. powiększenia. Jedynie w roku 1922 zamieniono motor kompresorowy 30 K.M. Na silniejszy 40 K.M. Od roku 1918 aż do 1924 ograniczono oddawanie wody konsumentom do pewnych tylko godzin dziennie, zależnie od ograniczenia ruchu elektrowni, skąd wodociągi czerpią swą siłę napędową. W roku 1924 zaopatrzono filtry odżeleźniające wodę w nowy koks, co wpłynęło znacznie na polepszenie stanu wody. W miesiącach kwietniu i maju zachodziły pewne niedomagania w dostarczaniu wody, a to z powodu uszkodzenia obu motorów w wieży wodociągowej, co jednakże wkrótce zostało naprawione. Od 1 września, z czasem uruchomienia elektrowni całodziennie, oddaje się także wodę przez całą dobę bez przerwy.” (…)
    
Produkcję wody w roku 1924 w rozbiciu na poszczególne miesiące na podstawie sprawozdania Burmistrza W. Sołtysiaka z 1929 roku przedstawiono w tabeli nr 1.

Tabela nr 1. Wydajność produktywna przedstawia się w roku 1924

Zapotrzebowanie własne to woda zużyta na płukanie złóż filtracyjnych na wodociągach oraz na okresowe płukanie sieci kanalizacyjnej, na końcówkach której umieszczone były specjalne studnie płuczące podłączone do sieci wodociągowej okresowo napełniane wodą i za pomocą specjalnej zasuwy dokonywano płukania sieci kanalizacyjnej.

(…) „Z […] tabeli wynika, iż siłą 1 K.W. Wyprodukowano 1,35 m3 wody.” (...) Zapotrzebowanie przeciętne wody na głowę wynosiło:
(...)
„- rocznie 13 m3
- dziennie 36 litrów.
Cena 30 groszy za 1 m3 wody jest stosunkowo do innych miast dość wysoka, tłumaczy się wszakże niekorzystnym położeniem pod względem wody naszego miasta, co właśnie jest powodem kosztowniejszego wydobywania i oczyszczania wody.” (…)

Do roku 1928 do sieci wodociągowej podłączonych było 329 nieruchomości i 1523 gospodarstw domowych.
Straty wody z małymi wahaniami dochodzą do bardzo wielkich rozmiarów w roku 1927. Jest to skutek wadliwego stanu wodomierzy, które częściowo nie były od początku działalności wodociągów wymieniane. Przy małych nieszczelnościach w instalacji domowej wodomierze starego systemu (tarczowe), nie wskazywały żadnego przepływu nawet wtedy gdy ów przepływ był znacznej wartości. Z czasem, po roku 1928 miasto zastąpiło stare wodomierze nowymi – skrzydełkowymi.

W roku 1935 wywiercono trzecią studnie o głębokości 183 m. W latach 1956-1957 ujęcie zostało zmodernizowane. Odwiercono dwa nowe otwory (studnie 1 i 2) i zmieniono system poboru wody z mamutowego na eksploatację pompami głębinowymi oraz zmieniono technologię.

W 1962 r. wykonano studnie nr 3, w latach 1963-1964 dwie nr 4 i 5, a w latach 1971-1973 zastępczą nr 2b i dwie kolejne nr 6 i 7. W okresie 1977-1993 wykonano następne studnie o numerach 8, 9, 10, 11, 12, 13 i 14 oraz kolejne generacje studni zastępczych.

Tabela nr 2. Produkcja i zapotrzebowanie wody we wczesnym rozwoju ujęcia komunalnego

 Autor: inż. Ryszard Szambelańczyk

Treść artykułu opublikowano na łamach „Forum eksploatatora” nr 2/2006 (23).

Uzupełnienie

Wrzesińskie Wodociągi do użytku publicznego oddano zatem w połowie 1912 roku i zaopatrywały w wodę całe miasto – o czym pisze wyżej R. Szambelańczyk. Był to wówczas jedyny zakład miejski, który pracował z deficytem i to z dwóch przyczyn.
Po pierwsze: pompowanie wody odbywało się przy pomocy kompresora ze studzien o głębokości 140 metrów. Żeby ludność miasta zaopatrzyć dostatecznie w wodę, pompowano 18 godzin na dobę, siłą elektryczną. Zużycie prądu pociągało za sobą poważne koszty produkcji.
Drugą przyczyną deficytu były wadliwe wodomierze, po części zniszczone, a po części zużyte. W tym wypadku winę ponosił zarząd samorządu z czasów zaborczych, albowiem od początku zbudowania zakładu, tj. od roku 1912 do roku 1919 nie wymieniał wodomierzy.
Zarząd polski przejmując w 1919 roku zakład w swoje ręce, nie miał możliwości wymiany wodomierzy na nowe, z powodu braku tychże w kraju. Natomiast doprowadzenie do porządku wodomierzy używanych utrudniały ciężkie warunki gospodarcze. Dopiero od roku 1924 wymieniano stopniowo zużyte wodomierze na nowe i dokonywano generalnej naprawy liczników.
W miarę potrzeby rozciągała się sieć wodociągowa i dołączano do niej wszystkie nowe budowle, o ile nie były zbyt odległe od głównej sieci.
Dla usprawnienia akcji przeciwpożarowych montowano dość liczne hydranty na wszystkich ulicach miasta. Organizowano także pompy do pojenia zwierząt i publicznego użytku dla ludności przybywającej do miasta na targi i jarmarki.
Kanalizacja użytkowa rozciągnięta była na wszystkie ulice miasta. Prawie wszystkie domy mieszkalne, na podstawie istniejącego statutu miejskiego, były przyłączone do kanalizacji miejskiej. Do spłukiwania kanałów również wykorzystywano siłę prądu elektrycznego. Ścieki odprowadzano poprzez pompowanie, na specjalnie urządzone łąki irygacyjne, które w obszarze 40 morgów znajdowały się za miastem. Czyszczenie kanałów odbywało się za pomocą specjalnych szczotek.
W późniejszym okresie ścieki podczyszczane były na stawach ściekowych i odprowadzane do rzeki Wrześnicy.
To wszystko doprowadzało do ogromnego zanieczyszczenia rzeki. Ilość i jakość zanieczyszczeń kilkakrotnie przekraczała dopuszczalne normy. Badania wykazywały, że rzeka Wrześnica nie spełnia w zakresie biologicznego zapotrzebowania na tlen wymagań, dla zbiornika II klasy czystości i z upływem lat, przestała być rzeką klasyfikowaną w jakimkolwiek stopniu czystości.
Taki stan rzeczy trwał do 1993 roku, kiedy to Rada Miejska we Wrześni podjęła decyzję o budowie nowoczesnej oczyszczalni ścieków.
W swojej ponad 100-letniej historii Firma przyjmowała różne formy organizacyjne, zmieniając zakres i zasięg działania.
Do 31 października 1991 roku, funkcjonowała w strukturze Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Poznaniu, Zakład w Gnieźnie - Wydział Września.
Zarządzeniem Wojewody Poznańskiego z dnia 1 listopada 1991 roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą: Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji we Wrześni.
W wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa komunalnego, w oparciu o art. 45 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, z 13 lipca 1990 roku, Przedsiębiorstwo przekształciło się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.
Natomiast dnia 17 czerwca 1998 roku, Rada Miejska podjęła Uchwałę nr XLVII/332/1998, na mocy której z dniem 1 stycznia 1999 roku, nastąpiło połączenie spółek Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. oraz Wodociągi Wiejskie Sp. z o.o. W takiej formie, Przedsiębiorstwo działa do dziś.